Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors
Facebook YouTube
Facebook YouTube

Armenia

, Armenia, Kompas Travel
Oficjalna nazwa: Republika Armenii
Populacja: 3 000 000
Powierzchnia: 29 743 km²

, Armenia, Kompas Travel

Galeria

Walory turystyczne Armenii, Armenia – czasy obecne, historia Armenii.

Walory turystyczne Armenii

Armenia była pięknięjsza niż mogłem się tego spodziewać. Byłem zachwycony górami oraz wspaniałymi kościołami z wielu wieków wstecz i kraj ten definitywnie polecam każdemu przygodowemu podróżnikowi. Będąc w Erywaniu czułem się czasem jak na wybiegu dlatego że było tyle pięknych kobiet co też jest bardzo dobrą wizytówką kraju. Po Armenii podróżowałem około 2,5 tygodnia próbując dobrego jedzenia, korzystając z gościnności ludzi oraz czasem także słuchając ich opowieśći o złym Azerbejdżanie. Po raz kolejny, Armenia była wspaniałą przygodą gdzie zazwyczaj pokonywałem góry aby dostać się do antycznych kościołów.

Armenia jest mało docenianym lecz według mnie bardzo atrakcyjnym turystycznie krajem. Tak samo jak Gruzja, Armenia także jest pokryta górami oraz znajduje się tam wiele zabytkowych kościołów a moja podróż była przygodą w autostopie, który z wielu względów bardzo sobie chwaliłem. Mimo, że Armenia jest krajem pięknych gór oraz paru atrakcyjnych jaskiń i wielu kanionów to głównym atutem kraju są właśnie chrześcijańskie monastery, które zazwyczaj stanowią cel wszystkich wycieczek. Poruszając się po tym pięknym, górzystym, przeplatanym rzekami kraju dotarłem między innymi do tak wspaniałych kościołów jak Haghpat i Sanahin w okolicach górniczego miasteczka Alaverdi, a następnie także do wspaniałej monastery Akhtala z freskami w środku. Następnie jadąc poprzez góry zatrzymałem się w miasteczku Dilidżan a stamtąd pojechałem do wspaniałych kościołów Haghartsin i Goshavank. Bardzo miło wspominam także jezioro Sevan oraz kościół o tej samej nazwie zbudowany na szczycie góry, skąd podziwiałem piękne widoki. Sama stolica, Erywań także jest ładnym miastem; szczególnie opera, fontanna koło Muzeum Narodowego oraz oryginalna budowla w formie piramidy zwana Kaskadą.

W drodze na południe zatrzymałem się także w monasterze Kor Virap z widokiem na bilblijny szczyt Ararat, gdzie arka Noego osiadła po powodzi. Bardzo mi się też podobała monastera Noravank oraz kanion który do niego prowadził. Cała Armenia jest pełna wspaniałych pejzarzy, starych fortec i oczywiście kościołów. Polecam też jedną z moich ulubionych części Armenii czyli Vayots Dzor gdzie bardzo dobrze można zobaczyć życie wiejskie kraju, gdzie można zjeść orzechy, granaty i winogrona  prosto z drzew oraz wybrać się na kolejną wyprawę w góry. W drodze do Górnego Karabachu zatrzymałem się też w małym mieście Goris, w okolicach którego widziałem domy wykute w spiczastych skałach, podobnych do tych w Kapadocji. Około 30km od Goris znajduje się także warowna monastera Tatev, osadzona na krawędzi klifu, będąca jedną z głównych atrakcji Armenii. Armenia jest dla turysty krajem pięknej natury i wspaniałych kościołów w malowniczych plenerach. Jedzenie jest dobre i zdrowe a ludzie są mili i pomocni. Kraj ten okazał się jednym z moich ulubionych i dlatego bardzo go polecam.

Spędziłem w Armenii około trzech tygodni, czasem śpiąc w namiocie a czasem pod gołym niebem. Podróżowałem głównie autostopem co dało mi bardzo dobry kontakt z ludźmi.

Piękny, nastrojowy kościół Haghpat, niedaleko miasta Alaverdi. Armenia.

Piękny, nastrojowy kościół Haghpat, niedaleko miasta Alaverdi. Armenia.

Armenia – czasy obecne

Ekonomia

Po latach poprawy ekonomicznej w 2009 roku GDP Armenii spadło aż o 14%. W następnych latach GDP poprawiło się kolejno o 2% a potem 4,6% aby ponownie spaść o 3,8%. Za czasów Związku Radzieckiego ekonomia była planowana centralnie i wiele osób znajdowało pracę w przemyśle tekstylnym, maszynerii i industrializacji, które były potem eksportowane do Rosji i innych republik sowieckich. Po 1991 roku Armenia zaczęła się przekształcać w kraj rolniczy (44,2%), powoli odchodząc od wielkich fabryk w stylu sowieckim (17%). Problemem w rozwoju ekonomii Armenii jest też nieuregulowany konflikt z Górskim Karabachem, przez co Turcja i Azerbejdżan zamknęły swe granice z Armenią. Oznacza to, że Armenia ma tylko dwie granice otwarte na handel, i są to Gruzja i Iran.

Można więc tu śmiało mówić i izolacji ekonomicznej i geograficznej, która cierpi także z powodu niskiego eksportu oraz kryzysu ekonomicznego w Rosji. Na przykłąd sektor energetyczny poza małymi wyjątkami należy w całości do Rosji a Armenia jest uzależniona także od jej pomocy rządowej. Gaz jest dostarczany z Rosji i z Iranu a straty ekonomiczne zostały wyrównane do pewnego stopnia dzięki pomocy z zewnątrz, dzięki Ormianom pracującym za granicą oraz inwestycji zagranicznym. Dużym problemem jest także słaba waluta (dram), korupcja, ogromne długi względem Rosji oraz bezrobocie kształcujące się na poziomie 7%, choć bezrobocie u osób w wieku od 15-24 roku życia to aż około 57%. Wedle danych z 2010 roku około 35,8% Armenii żyje poniżej granicy ubóstwa, co sprzyja tak ekstremalnym sytuacjom jak popychanie żon do prostytucji przez ich własnych mężów.

Edukacja

Edukacja w Armenia jest darmowa i obowiązkowa na poziomie podstawowym i wyższym. Około 60% uczniów kończy szkoły średnie a około 15% kończy studia wyższe. Armenia ma także dobrze rozwiniętą sieć uniwersytetów, na których studiują studenci z wielu krajów świata, w tym z Rosji i USA, a ponieważ 98% studentów jest z Armenii nauka opiera się na ormiańskiej kulturze i historii.

Z uwagi na słabą ekonomię i wysokie bezrobocie wiele dzieci opuszcza zajęcia szkolne na rzecz dorywczych prac. W latach 2004-2005 szkoły opuszczało reguralnie 7360 dzieci co przy populacji około 3mln jest bardzo wysoką liczbą. Mimo to poziom piśmienności kształtuje się na poziomie 99,6%.

Zdrowie:

Pomimo, że w Armenii nie brakuje dobrze wykształconych lekarzy system zdrowotny jest zły i wymaga generalnych reform. Problem zdrowotny w Armenii zaczyna się od wczesnego wieku z powodu ubogiej diety oraz palenia papierosów, które jest kulturową normą. Choroby serca, w tym zawały są główną przyczyną zgonów w Armenii i na choroby te umiera aż 54% ludzi. Rak jest drugą przyczyną śmierci i powoduje aż 18% zgonów. Średnia wieku w Armenii to tylko 73 lata, przy czym kobiety żyją około 8 lat dłużej. Smutną prawdą jest że aż 80% chorób serca oraz zawałów mogłoby być uniekniętych gdyby Ormianie odżywiali się lepiej, nie palili papierosów i byli aktywni fizycznie.

Smutne dane pokazują, że na zdrowie w Armenii jest przeznaczane tylko 1,6% GDP, co oznacza że tylko 39% wydatków na zdrowie jest fundowanych przez rząd. Reszta natomiast jest na barkach społeczeństwa co jest tragedią biorąc pod uwagę że aż 35% Ormian żyje poniżej progu ubóstwa. Poza tym jakość w szpitalach bardzo się różni i stawia wiele do życzenia w zależności od części kraju. Tak samo źle jest ze zdrowiem matki i dziecka gdyż w Armenii średnio 18 dzieci na 1000 umiera przed 5 rokiem życia. Jeśli chodzi o HIV/AIDS w Armenii to z wirusem żyje około 3500 osób, a od pierwszego przypadku zarażenia w 1988 roku na wirus ten umarło około 500 osób. Najbardziej narażonym terenem na HIV jest stolica Erywań (40% przypadków), a jak to zwykle bywa najbardziej narażony jest margines społeczny, taki jak narkomani i pedały.

Na wyspie na jeziorze Sewan, oraz w tle z kościołem Sevanavank. Armenia.

Na wyspie na jeziorze Sewan, oraz w tle z kościołem Sevanavank. Armenia.

Kultura/Religia

Kultura Armenii jest uwarunkowana geograficznie, dlatego że choć różni się od swoich sąsiadów posiada elementy podobne do Gruzji, Iranu oraz krajów śródziemnomorskich. Armenia była też częścią Związku Radzieckiego co pomimo silnego przywiązania do swojej narodowej kultury także miało swoje odbicie. Armenia ma także swoją klasyczną literaturę, która początek sięga 401 roku i pomimo bardzo ciężkiej historii rozwijała się przez stulecia aż do dziś. Poza tym Ormianie mają także swój narodowy taniec i muzykę oraz kilkusetletnie malunki skalne przedstawiające tańce ludowe. Można też śmiało powiedzieć, że kultura Armenii jest oparta na chrześcijaństwie, co ma swoje odbicie także w architekturze. Na przestrzeni wieków powstawało wiele interesujących, robiących wrażenie kościołów i bazylik, czasem budowanych w pięknych okolicznościach przyrody. Do dziś jednymi z największych atrakcji Armenii są takie kościoły jak choćby monastera Khor Virap zbudowana na tle ośnieżonego szczytu Ararat. Innymi zabytkowymi kościołami są na przykład Geghard oraz ormiański Akropol o nazwie Garni.

Armenia ma także starą tradycję związaną z wyrobem dywanów, pochodzącą już z XIII wieku. Zazwyczaj wyrobem dywanów zajmowały się kobiety lecz z czasem także i mężczyźni. Sztuka ormiańskich dywanów była doceniana przez inne narody i kultury i zawiera ona w sobie podobizny smoków i orłów i jest zawsze bogata w żywe kolory. Armenia jest także krajem sztuki, a w stolicy kraju Erywań znajduje się wiele galerii, w tym narodowa, gdzie znajduje się około 16000 prac z wielu stuleci wstecz. Inną tradycją jest szydełkowanie które zawiera w sobie chrześcijańską symbolikę i także jest specjalnością kobiet. Na kulturę Armenii składa się także bardzo dobre jedzenie, bogate w przyprawy, warzywa i ryby. Kuchnia Armenii jest podobna do kuchni śródziemnomorskiej i blisko wschodniej. Armenia to także kraj jednych z najlepszych alkoholi na świecie. Produkowane są tutaj wino, brandy i koniak, który zdobył wiele nagród na całym świecie. Armenia to także kraj owoców takich jak morele i granaty, symbolizujące płodność. Najpopularniejszym sportem jest piłka nożna choć największe osiągnięcia na arenie międzynarodowej Armenia ma w zapasach, szachach i w podnoszeniu ciężarów.

Media

Wolność słowa i wolno prasy w Armenii są bardzo ograniczone o określone jako nie wolne. Moim zdaniem surowe ocena Armenii nie ma sensu gdyż kraj jest na coraz lepszej drodze. Jeszcze kilka lat temu dziennikarze byli karani więzieniem za drukowanie artykułów przeciwko rządowi, co podobno dziś już się nie zdarza. Internet i telewizja satelitarna są szeroko dostępne choć telewizja, która jest głównym medium wciąż jest kontrolowana przez rząd. Kilka lat temu Armenia zajmowa 101 miejsce na liście wolności prasy, natomiast dziś jest na 77 miejscu. Armenia jest więc krajem bardzo ograniczonej wolności słowa.

Świątynia pogańska Garni. Armenia.

Świątynia pogańska Garni. Armenia.

Zagrożenia przyrody

Za czasów Związku Radzieckiego Armenia była republiką gdzie Sowieci wpychali na siłę ciężki przemysł co odbiło się bardzo na zdrowiu środowiska naturalnego. Z tego powodu powstało kilka organizacji ochrony środowiska dzięki czemu problem ten ujrzał światło dzienne. Jedna fabryka została zakmnięta lecz z powodów ekonomicznych została znowu owarta a na dodatek w północnej Armenii jest też elektrowania atomowa, która jest zbudowana na obszarze dużenia zagrożenia trzęsieniami ziemi. Elektrownia ta została otwarta ponownie w 1995 roku z powodów braku energii spowodowanych przez sankcje nałożone przez Turcję i Azerbejdżan, co nie zmienia faktu że w przypadku trzęsienia ziemi Armenia poniesie katastrofę ekologiczną.

Także z powodu srogich zim w latach 90-tych zniknęła spora część zalesienia dlatego że drzewa były urzywane jako paliwo. Rząd Armenii mówi że jest w stanie zamnąć elektrownię jak tylko znajdzie inny sposób na pozyskiwanie energii lecz rząd Armenii mówi bardzo dużo i większość to kłamstwa. Innym problemem jest używanie silnych pestycydów, które zatruły gleby i rzeki. Oprócz jednej elektrowni atomowej oraz elektrowni wodnej zaopatrującej 30% potrzeb energetycznych Armenii, reszta jest importowana. Około 7,6% terytorium Armenii jest przenaczona na tereny chronione a 10 gatunków zwierząt jest także objętych ochroną. Zmiana klimatu ma także złe efekty gdyż zwiększa się pustynnienie obszarów i susze co sprzyja zmiejszeniu terenów nadających się pod uprawę i wymieraniu gatunków. W wyższych partiach gór na ekonomię i stan środowiska ma też wpływ topnienie lodów.

Historia Armenii

Armenia jest jednym z najstarszych narodów na świecie, a wraz a Azją Mniejszą oraz niziną irańską uznawana jest za kolebkę kultury indo-europejskiej. Pierwsze dane literaturowe pochodzą z II wieku p.n.e.gdzie wówczas Armenia była wspomniana jako kraj Hayasa. Następnie w I wieku p.n.e. historia wspomina od Królestwie Urartu, czyli o kilku ormiańskich wioskach, które zamieszkiwały dzisiejsze tereny ormiańskich gór. W tym czasie powstała między innymi Forteca Erebuni (782 rok p.n.e.) a Królestwo Ararat (inna nazwa) pozostawiła po sobie wiele bogactw kulturowych. Następnie powstało inne królestwo, które zostało opanowane przez Iran, a w IV wieku p.n.e. Armenia została podbita przez Alexandra Wielkiego i została przyłączona do Grecji.

Następnie w 189 roku powstała Większa Armenia, czyli królestwo będące we władaniu dynastii Artashesian. Większa Armenia obejmowała swoim zasięgiem tereny od Morza Kaspijskiego do Morza Śródziemnego, oraz od rzek Tygrys i Eufrat do gór kaukaskich. Większa Armenia obejmowała 316000km² oraz 15 prowincji. W tym czasie powstawało wiele miast i bogatej sztuki oraz bardzo rozwinął się handel. Większa Armenia przetrwała przez 600 lat i była trzecim największym królestwem w tej części świata, po Imperium Rzymskim i Królestwie Partów.

Niezwykle ważnym rozdziałem w historii Armenii był rok 301 kiedy to Ormianie przyjęli chrześcijaństwo i zostali pierwszym chrześcijańskim narodem na świecie. Niezmiernie ważne było także powstanie ormiańskiego alfabetu w 405 roku, co uchroniło Armenię przed asymilacją do innych, silniejszych narodów.

Nowa era była brutalnym rozdziałem wojen pomiędzy Imperium Rzymskim a Królestwem Partów. Armenia niestety była po środku tych dwóch co w IV wieku skończyło się jej podzieleniem na Wschód i Zachód.

Jeśli chodzi o późniejszą historię to był to najczarniejszy rozdział w historii Armenii gdyż w siłę zaczęło rosnąć Imperium Osmańskie. W efekcie tego Bizancjum przestało istnieć a wszelkie jej terytoria były przedmiotem wojen pomiędzy Osmanami a Iranem. W Efekcie tych wojen w roku 1639, oprócz małych wiosek Armenia została wchłonięta przez Imperium Osmańskie.

, Armenia, Kompas Travel

Dumny chrześcijanin.

Następnie w efekcie wojny pomiędzy Rosją a Persją w 1828 roku, wschodnia Armenia wraz z Erywaniem została wchłonięta przez Rosję, natomiast zachodnia część została pod kontrolą Turcji. Nie można tu mówić o szczęściu ale biorąc pod uwagę politykę Turków w stosunku do Ormian, ci którzy znaleźli się pod kontrolą Rosji mogli mówić o szczęściu. Turcy dopuścili się ludobójstwa w najbardziej okrutny sposób z możliwych, co sprawiło że Armenia straciła swoją ormiańską populację. Ponad 1,5mln Ormian została zabitych. Jednym z wielu zabójczych  sposobów Turków było załadowywanie Ormian na statki i wyrzucanie ich do morza daleko od brzegu.

W 1918 we Wschodniej Armenii powstała niepodłegła Republika Armenii, która przetrwała tylko 2,5 roku. Mimo to jednak pierwsza Republika Armenii upadła bardzo szybko dlatego że była stale podbijana przez armię osmańskiej Turcji i bolszewickiej Rosji. W 1920 Armenia została przekształcona w Rebublikę Sowiecką i doświadczyła kolejnych okrucieństw Stalina i Bolszewików, choć mimo to nastąpiły pewne postępy w sferze społecznej i w industrializacji kraju. Następnie w latach 1941-1945 żołnierze ormiańscy walczyli z faszyzmem po stronie Związku Radzieckiego. Armia Armenii miała wiele nagród za honor i odwagę na polu walki, a z 600000 aż 200000 nie wróciło do domu. Ormianie weszli także z armią radziecką do Berlina w 1945 roku. Co ciekawe Związek Radziecki miał 60 ormiańskich generałów a wielu ormiańskich żołnierzy dostało najwyższe odznaczenia. Pomimo braku niepodległości, pomimo wojny i wielu innych problemów Armenia ekonomicznie pięła się do góry.

Po wojnie szybko zaczęła się rozwijać ekonomia oraz przemysł, a wiele ważnych gałęzi przemysłu zostało założonych przez Związek Radziecki na terenie Armenii. Popularne były: maszyneria, energetyka, metalurgia, elektronika militarna oraz przemysł żywieniowy, i nauka. Niestety w 1921 roku pojawił się kolejny bardzo poważny problem, który trwa do dziś. Wedle woli Stalina Górski Karabach będący historycznie częścią Armenii został siłą przyłączony do Azerbejdżanu. W efekcie Górski Karabach podzielił Armenię i Azerbejdżan do takiego stopnia, że dwa kraje są ciągle w trakcie ostrego konfliktu i dlatego zawieszona została wszelka współpraca dyplomatyczna a wszystkie granice zostały zamknięte. Problem ten jest tak poważny że pomiędzy dwoma krajami nie ma nawet przewodów telefonicznych a azerskie służby nie wpuszczają do swojego kraju tych turystów którzy mają w paszporcie pieczątkę Górnego Karabachu. Oczywiście pieczątka Armenii też nie jest w Azerbejdżanie popularna i niechęć ta trwa od dziesięcioleci.

W 1991 roku Armenia stała się niepodległym krajem a jej niepodległość została natychmiast uznana przez Rosję, USA i wiele innych krajów. W 1992 roku Armenia przystąpiła także do ONZ.

Relacje z wypraw

, Armenia, Kompas Travel Wyprawa do Armenii 2013

Mapa

Lokalizacja

, Armenia, Kompas Travel

Informacje praktyczne

Wiza turystyczna: wymagania wizowe do Armenii są bardzo zrelaksowane. Polacy i inni obywatele Unii Europejskiej nie potrzebują wizy. Maksymalny czas pobytu w Armenii to dla turystów z Europy aż 180 dni.

Bezpieczeństwo: Podróżowałem po Armenii około 2.5 tygodnia i zawsze czułem się bezpiecznie, bez względu na część kraju oraz porę dnia i nocy. Ormianie są bardzo pomocni, gościnni, towarzyscy i dobrze nastawieni do turystów.

Poruszanie się po kraju: Po Armenii jeździ bardzo dobrze zorganzowana sieć busików, która dociera w najdalsze części kraju za małe pieniądze. Dodatkowym środkiem transportu są także droższe taksówki oraz autostop, który wiele razy okazał się najlepszym sposobem na zobaczenie Armenii. Autostopem właśnie przejechałem większość Armenii i ten sposób podróżowania okazał się najdogodniejszy. Kilka razy musiałem iść wiele kilometrów do głównej drogi lecz zawsze było to tego warte.

Ceny: (na rok 2013 gdy £1= 650AMD). Armenia jest nieco droższym krajem od sąsiedniej Gruzji lecz mimo to wciąż w miarę tanim. Za pokój płaciłem przeciętnie 5000 dram, choć zdarzało się także mniej. Za posiłki płaciłem około1000-1500 dram a za transport w ogóle bardzo rzadko płaciłem gdyż często używałem autostopu. Za około 35 km taksówką zapłaciłem z granicy do Alaverdi 2000 dram a za miejskie autobusy około 200 dram. Podróżnicy przygodowi którzy śpią w namiotach, robią tanie zakupy w sklepach i poruszają się tylko autostopem wydadzą o wiele mniej. Najwięcej pieniędzy straciłem w Erywaniu, gdzie ceny są podobne do cen w Warszawie.

Klimat: Armenia ma wiele rodzajów klimatów skumulowanych razem na jednym, małym obszarze. Generalnie Armenia jest określana jako słoneczny kraj z umiarkowanym klimatem, choć wszystko zależy od tego gdzie jesteśmy. Latem temperatury osiągają średnio 25°C, choć w Dolinie Ararat temperatury powietrza dochodzą nawet do 40°C. Zimy są chłodne. Średnia temperatura to około -5°C, choć w Dolinie Ararat może być nawet -30°C, a w kolicach jeziora Arpi nawet -46°C. Najsilniejsze opady są od kwietnia do lipca oraz w październiku.

ZOSTAW KOMENTARZ

  • Zwierzęta
  • Akta plażowe
  • Ciekawi ludzie - niezapomniane twarze
  • Birma (Myanmar)
  • Armenia
  • Tadżykistan